System ubezpieczeń społecznych

Wzrost liczby osób pozbawionych prawa do emerytury na najniższym gwarantowanym poziomie jest gwałtownie narastającym zjawiskiem, stanowiącym poważny problem społeczny. O ile w 2011 r. takich osób było ok. 24 tys., wg danych ZUS o strukturze świadczeń po waloryzacji w marcu 2014 r. ich liczba sięgnęła ok. 92,5 tys. W marcu 2018 r. liczba osób pozbawionych prawa do najniższego świadczenia emerytalnego osiągnęła poziom ok. 234 tys. FPP i CALPE alarmują, że art. 9 ustawy o SUS spowodował, że w okresie 7 lat skala występowania tego bardzo niepokojącego zjawiska wzrosła nawet 10-krotnie.

Każdego roku we wrześniu niższy jest limit dorabiania dla emerytów i rencistów. To efekt tego, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie za II kwartał jest, co roku niższe niż w styczniu, w którym płacone są 13-stki i premie roczne. Dlatego osoby, które są na emeryturze i nadal pracują powinny zwracać uwagę na to ile zarabiają.

Powszechny wiek emerytalny wynosi w Polsce 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn. Są jednak zawody, w których nie trzeba czekać tyle lat, aby uzyskać uprawnienia emerytalne. W wielu zawodach wiek emerytalny jest niższy o kilkanaście lat w porównaniu do powszechnie obowiązującego. Rekordzista może przejść na emeryturę już po 5 latach pracy.

Bywa tak, że firma w której przepracowaliśmy wiele lat, stała się niewypłacalna i zostaje zlikwidowana. Zdarzają się również sytuacje, w której pracodawca likwiduje nasze stanowisko pracy, a do emerytury zostało nam jeszcze kilka lat. W takiej sytuacji warto sprawdzić, czy możemy skorzystać z zasiłku przedemerytalnego.

W porównaniu z innymi krajami Unii Europejskiej „polskie oszczędzanie na emeryturę” pozostawia wiele do życzenia. Według Eurostatu średnia stopa oszczędności (czyli tej części dochodu, którą przeznaczamy na oszczędności, także emerytalne) wynosi ok. 10 proc. Mieszkańcy Szwajcarii i Luksemburga odkładają ponad 20 proc., Polacy niespełna 4,5 proc., a więc więcej jedynie od Litwinów, Łotyszów i Cypryjczyków.

Jest wiele powodów, dla których osoby dojrzałe chcą zostać na rynku pracy jak najdłużej. Jednym z nich jest dalsza chęć rozwijania się i podejmowania nowych wyzwań. Kolejnym jest chęć funkcjonowania „wśród ludzi”, gdyż przejście na emeryturę często kojarzy się z osamotnieniem i wykluczeniem. Najważniejszym powodem są jednak kwestie finansowe. Polskie świadczenia emerytalne są jednymi z najniższych w Europie, a to powoduje, że wielu seniorów nie chce, lecz… musi pracować.

Po największych pracodawcach przyjdzie czas na mniejsze firmy i jednostki sektora finansów publicznych. Państwo chce zachęcić Polaków do długoterminowego oszczędzania na emeryturę, ale z badania opinii przeprowadzonego przez CBOS wynika, że 57 proc. rodaków nie słyszało o wprowadzeniu PPK. Dotychczas twierdzili oni, że wprawdzie nie mają zbyt wielu oszczędności „na starość”, ale chcieliby zacząć odkładać na emeryturę - o ile Państwo im do tego dołoży. Możliwe, że PPK okaże się przełomowe, zwłaszcza, że składki będą pochodziły nie tylko od pracownika i pracodawcy, ale również z budżetu państwa.

Z danych ZUS wynika, że stopa zastąpienia, czyli relacja przeciętnej wypłacanej emerytury względem średniej krajowej wyniosła w 2018 roku 56,4 proc. To o ponad 5 pkt proc. mniej niż pięć lat temu. Za 20 lat stopa zastąpienia będzie wynosiła już tylko 38 proc., a to oznacza, że dzisiejsi 40-45 latkowie, którzy zarabiają średnią krajową w wysokości 3550 zł netto, po przejściu na emeryturę, dostaną ok. 1300 zł na rękę. Jeżeli system emerytalny się nie zmieni, nie uratuje ich nawet PPK. Przyszli emeryci będą musieli mieć kilka źródeł finansowania, a świadczenie państwowe będzie tylko jednym z nich. Emerytura przyszłości będzie jak puzzle.

Eksperci wskazują, że większa różnorodność strumieni finansujących wypłatę emerytur jednoznacznie poprawia poziom bezpieczeństwa systemu emerytalnego. Dzięki wprowadzeniu PPK, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych – który obecnie pobiera 97 proc. składek i wpłat emerytalnych – przestanie być instytucją, od składek na rzecz której niemal w całości zależy dochód ubezpieczonych w okresie emerytury. Z tego względu za korzystne z punktu widzenia sytuacji przyszłych emerytów należy uznać wdrożenie najnowszej rządowej propozycji reformy OFE.

Z danych Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że 80 proc. polskich seniorów posiada na własność nieruchomość. Dzięki uwolnieniu kapitału zamrożonego w tej nieruchomości osoby starsze mogłyby poprawić swoją sytuację finansową, zwłaszcza, że nie mają zbyt wielu oszczędności, a polskie emerytury są jednymi z najniższych w Europie. Sposobów jest kilka. Pierwszy z nich to podnajęcie pokoju lub części domu. Drugi: renta dożywotnia, czyli przekazanie prawa własności do nieruchomości w zamian za dożywotnie świadczenia pieniężne. Trzeci: sprzedaż mieszkania lub domu oraz przeprowadzenie się do mniejszego lokum.

Blisko 40 proc. Polaków to spokojni optymiści – osoby, które mają najwięcej pozytywnych skojarzeń z emeryturą. 38 proc. ma obojętny stosunek, a 24 proc. czyli tak zwani zatroskani realiści posiadają najwięcej negatywnych skojarzeń z emeryturą.

Pracownicze Plany Kapitałowe mają na celu wesprzeć Polaków w oszczędzaniu na przyszłość. Dlatego, oprócz wpłat odprowadzanych z pensji pracowników, indywidualne konta zasilą pracodawca oraz Fundusz Pracy. Zebrane środki będą pomnażane poprzez Fundusze Zdefiniowanej Daty, spersonalizowane i nowe na polskim rynku rozwiązanie, które na całym świecie cieszy się rosnącą popularnością jako forma oszczędzania na emeryturę.

Rząd ma się dzisiaj zająć projektem ustawy o jednorazowym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów. Będzie ono wypłacane w maju w kwocie 1100 zł brutto.

Kobiety żyją statystycznie dłużej, a ich przewidywana długość życia do 2050 roku ma wzrosnąć o kolejne 6 lat. Ich świadczenia emerytalne są niższe średnio 32 proc. od świadczeń otrzymywanych przez mężczyzn i choć mają prawo przejść na emeryturę w wieku 60 lat (mężczyźni w wieku 65 lat) to często pozostają aktywne zawodowo lub dorabiają do emerytury.

Jednorazowy zasiłek dla wszystkich emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne trafi do blisko 10 mln osób, przynosząc im korzyść netto blisko 900 zł. Obciąży podatników kwotą blisko 9 mld zł lub ograniczy wydatki tej wielkości na opiekę zdrowotną.

Według Federacji Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) należy uregulować zagadnienia związane z segmentacją rynku pracy oraz zjawiska, które przyczyniły się do największego w UE odsetka umów cywilnoprawnych, których konsekwencją było nieoskładkowanie umów i brak prawa do świadczeń dla pracowników. Mimo bardzo pozytywnego wpływu proponowanej restytucji ubezpieczeń społecznych na sytuację finansów publicznych, rządzący do tej pory nie wdrażają tego rozwiązania. Budżet państwa zyskałby co najmniej 2 mld wpływów rocznie, a ponadto zwiększyłby się odsetek umów o pracę na rynku.

Z danych OECD wynika, że wykorzystanie potencjału zawodowego seniorów pozostawia w Polsce wiele do życzenia. Nasz kraj zajmuje pod tym względem 30. miejsce spośród 35 krajów Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Polscy seniorzy, którzy chcieliby iść do pracy narzekają na wykluczenie społeczne, a część osób które dorabiają do emerytury musi liczyć się z tym, że ZUS zmniejszy lub zawiesi ich świadczenia.

Podczas sobotniej konwencji PiS Jarosław Kaczyński obiecał trzynastkę dla wszystkich emerytów. Dodatkowa emerytura, w formie tzw. trzynastki w kwocie najniższej emerytury - czyli 1100 złotych ma trafić do wszystkich emerytów jeszcze w 2019 roku. Dodatkowa emerytura ma być natomiast elementem zmniejszania różnic majątkowych w społeczeństwie.

Pustki w kasie ZUS, wysokie opłaty za użytkowanie wieczyste gruntów oraz „znikające” bonifikaty za przekształcenie użytkowania wieczystego we własność gruntu pod nieruchomościami, podwyżki cen produktów i usług oraz… waloryzacja emerytur to tylko kilka tematów, które w 2019 roku będą ważne z punktu widzenia emerytów.

W marcu 2019 roku szykuje się najwyższa (procentowo) waloryzacja emerytur i rent od lat. Jak powiedziała na antenie TVP Teresa Czerwińska, minister finansów, rząd Prawa i Sprawiedliwości ma w przyszłym roku zaplanowane blisko 7 miliardów złotych na waloryzację emerytur i rent.

Już ponad 140 tys. osób podpisało się pod obywatelskim projektem ustawy, który zakłada, że emeryci mieliby dostawać emeryturę w kwocie brutto, a nie netto. Oznaczałoby to, że seniorzy nie odprowadzaliby od emerytury ani podatku ani składki zdrowotnej, ponieważ – jak argumentują pomysłodawcy – robili to już całe życie. Choć wcześniej propozycja była zgłaszana jako projekt poselski PSL, została odrzucona przez Sejm. Dzięki podpisom obywateli pomysł wraca na wokandę.

Główne „narzędzia” w walce z samotnością, jakie przywołują sami seniorzy to telewizja, czytanie i rozwiązywanie krzyżówek. Tylko co czwarty badany stara się nawiązywać kontakty z innymi ludźmi – częściej w ten sposób z samotnością radzą sobie osoby do 79 roku życia.