Rocznica bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą. Tak 12.09.2021 upamiętnili ją mieszkańcy gminy. Zdjęcia, wideo

Po raz czwarty w rocznicę bitwy na polu między Andrzejewem i Łętownicą o godzinie 22.00 – w porze ostatniego ataku oddziałów polskich – przy kapliczce Ościłowskigo odbyło się uroczyste upamiętnienie dramatycznego epizodu wojny obronnej 1939 r.

We wrześniu 1939 r. 18 Dywizja Piechoty Ziemi Łomżyńskiej stanowiąca część Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” walczyła z przeważającymi siłami niemieckimi na 120-kilometrowym odcinku frontu wzdłuż Narwi. Po krwawych walkach pod Nowogrodem i Łomżą żołnierze otrzymali rozkaz wycofywania się w kierunku Czyżewa, a następnie przeprawienia się za Bug.

Podjęta 11 września 1939 r. próba przebicia się przez Andrzejewo napotkała silny opór wojsk niemieckich. Ciężko ranny płk Stefan Kossecki, przekazując dowództwo pułkownikowi Aleksandrowi Hertlowi podkreślił, że dywizja nie może się poddać – żołnierze mają dotrwać do zmroku, a potem za wszelka cenę przebić się przez pierścień wojsk nieprzyjacielskich.

12 września 1939 r. około godz. 22.00 losy bitwy próbowała odwrócić kolumna szturmowa „Taran”. Oddział około 500 żołnierzy został ostrzelany przez moździerze i karabiny maszynowe. Straty polskiego oddziału były bardzo poważne – poległo wielu żołnierzy i oficerów, w tym także płk A. Hertel. Podsumowując bitwę pod Łętownicą i Andrzejewem płk Witold Sztark stwierdził „18 DP nie skapitulowała - ona po prostu przestała istnieć”.

Dla mieszkańców gminy Andrzejewo tragiczne losy 18 DP mają wymiar szczególny. Duża grupa żołnierzy „Żelaznej 18 DP” pochodziła z okolic Andrzejewa, dlatego dla wielu osób przebieg tej bitwy to historia rodzinna. Ci, którzy ocaleli, wrócili do swoich domów w pobliżu pola bitwy i starali się przetrwać lata wojny.

Godne upamiętnienie bohaterów bitwy z września `39 roku mieszkańcy gminy traktowali jako rodzinny obowiązek. Zanim władze państwowe podjęły decyzję o powstaniu mauzoleum rodziny żołnierzy (m.in. kpt. dyplomowanego Ludwika Hodakowskiego i kpr. Stefana Radomana) starały się o zgodę na upamiętnienia w postaci pamiątkowych tablic i kamieni. Wyjątkową pamiątką bitwy pod Łętownicą i Andrzejewem jest kapliczka ufundowana przez Stanisława Ościłowskiego. Kolumna szturmowa „Taran” rozpoczęła walkę na polu należącym do Franciszka Ościłowskiego, a on sam wziął czynny udział w tej walce.

Zlokalizowana w miejscu krwawych walk zwieńczona białym krzyżem kapliczka Ościłowskiego to wotum wdzięczności za przetrwanie bitwy i wojny.

Uznając kapliczkę Ościłowskiego za istotny element obchodów rocznicy bitwy pod Łętownicą i Andrzejewem mieszkańcy gminy od czterech lat spotykają się przy niej 12 września o godz. 22.00. Organizatorem uroczystości jest parafia rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia N.M.P. w Andrzejewie wspierana przez Michała Rutkowskiego.

12 września 2021 r. na miejsce bitwy przybyło około 200 osób. Tradycyjnie uroczystość rozpoczęło odśpiewanie „Modlitwy obozowej”. Następnie Ewa Zielonka odczytała krótką informację na temat przebiegu bitwy, a ks. Andrzej Zieliński odmówił modlitwę za poległych żołnierzy. Wiersz Ryszarda Skłodowskiego „Ostatni raport” – poetycką wizję rozmowy pułkownika Aleksandra Hertla z Bogiem – odczytała Urszula Jagielska.

Dzięki dofinansowaniu Marszałka Województwa Mazowieckiego czwarte spotkanie przy kapliczce Ościłowskiego miało bogatą oprawę muzyczną. Po „Modlitwie obozowej” w krótkim koncercie wystąpił Duet Akustyczny w składzie Przemysław Kamiński i Cezary Borusiewicz. W programie koncertu znalazły się wojskowe pieśni z okresu międzywojennego (m.in.„Legiony”, „Przybyli ułani pod okienko”, „Rozkwitały pąki białych róż”, „Ułani, ułani, malowane dzieci”), „Oka” (napisana w roku 1943 w obozie 1 Dywizji im. Tadeusza Kościuszki w Sielcach nad Oką) , „Biały krzyż” z repertuaru Czerwonych Gitar oraz „Pamięć silniejsza niż śmierć” i „Żołnierze Wyklęci” - autorskie utwory Cezarego Borusiewicza.

Ostatnim elementem spotkania przy kapliczce Ościłowskiego było odpalenie flar i rac nawiązujące do warunków, w jakich „Żelazna” 18 Dywizja Piechoty toczyła ostatnią walkę.