Ostrołęka. Najwyższa Izba Kontroli o nowej elektrowni w Ostrołęce: Nierzetelne przygotowanie inwestycji

Najwyższa Izba Kontroli opublikowała 30 grudnia 2019 raport z kontroli „Inwestycje w moce wytwórcze energii elektrycznej w latach 2012-2018”. Sporo miejsca – i krytycznych uwag – poświęcono w nim inwestycji budowy nowej elektrowni w Ostrołęce.

NIK skontrolowała Ministerstwo Energii oraz dziewięć spółek z grup kapitałowych sektora elektroenergetycznego (Enea, Enea Wytwarzanie, Energa Wytwarzanie, Elektrownia Ostrołęka, EC Stalowa Wola, PGE GiEK, PGNiG Termika, PKN Orlen, Tauron Wytwarzanie), będących inwestorami w kluczowych inwestycjach budowy mocy wytwórczych.

W ostatecznych konkluzjach pokontrolnych NIK napisała odnośnie elektrowni w Ostrołęce:

• Budowa bloku energetycznego Ostrołęka C przebiegała zgodnie z zapisami umowy z wykonawcą.
• Brak rezerw czasowych na ewentualne opóźnienia w realizacji projektu.
• Istotne ryzyko braku zapewnienia pełnego sfinansowania inwestycji.
• Istotne ryzyko zmniejszenia rentowności inwestycji w przypadku wystąpienia opóźnień w realizacji inwestycji.

W raporcie podsumowującym kontrolę NIK napisała o „nierzetelnym przygotowaniu inwestycji Ostrołęka C”.

W raporcie czytamy: Inwestycja Ostrołęka C została rozpoczęta bez zapewnienia jej pełnego finansowania oraz bez analizy pod kątem aktualności założeń dotyczących parametrów technicznych oraz zastosowania paliwa węglowego, przyjętych w 2010 r. w momencie inicjowania projektu.
Kluczowymi elementami dla zapewniania finasowania inwestycji były: pozyskanie inwestora zewnętrznego dla partycypacji w kosztach inwestycji 6,4 mld zł, zapewnienie przychodów z aukcji rynku mocy na okres 15 lat, uzyskanie w pozostałym zakresie kredytowania inwestycji przez instytucje finansowe, korzystny zakup paliwa węglowego. W dniu 8 grudnia 2016 r. została podpisana Umowa Inwestycyjna, która zakładała, że ENERGA SA i ENEA SA są udziałowcami spółki Elektrownia Ostrołęka przy zachowaniu współkontroli nad projektem. Zgodnie z zapisami Umowy Inwestycyjnej finansowanie dla realizacji projektu powinno być zapewnione przez udziałowców w równych proporcjach z uwzględnieniem możliwych do pozyskania środków od inwestorów finansowych. Zgodnie z umową główny ciężar związany z zapewnieniem finansowania na realizację projektu był po stronie dwóch udziałowców, tj. ENERGA SA i ENEA SA. Ponadto obaj udziałowcy wspólnie mieli wybrać podmiot, który zaangażuje się kapitałowo w Spółkę (Inwestor Finansowy). Zgodnie z Aneksem Nr 1/2018 z 26 marca 2018 r. udziałowcy zobowiązali się do sfinansowania nakładów inwestycyjnych Spółki poprzez podwyższenie kapitału Spółki łącznie w latach 2017–2021, w wysokości 453 mln zł. Elektrownia Ostrołęka sp. z o.o. wspólnie z udziałowcami w 2018 r. prowadziła rozmowy z bankami oraz TFI Energia w celu pozyskania promes i porozumień pozwalających na potwierdzenie możliwości zapewnienia pełnego finansowania projektu, m.in. na potrzeby certyfikacji do rynku mocy. Efektem tych działań było uzyskanie we wrześniu 2018 r. porozumienia z TFI Energia SA ważnego do 30 listopada 2018 r. na współfinansowanie inwestycji. W porozumieniu określono strukturę finansowania, w tym łącznie 2 mld zł wnoszone przez ENERGĘ i ENEĘ (po 1 mld zł) oraz maksymalnie 1 mld zł kapitału z Funduszu. Natomiast pozostała kwota miała pochodzić z innych źródeł. W dniu 6 września 2018 r. Elektrownia Ostrołęka uzyskała promesę bankową na realizację inwestycji ważną do 28 grudnia 2018 r. na pozostałą kwotę niezbędną na realizację inwestycji. Te działania umożliwiły uzyskanie certyfikatu dla Jednostki Rynku Mocy na okres 15 lat od 2023 r. dopuszczającego do udziału w aukcji.
Powyższe promesy wygasły 28 grudnia 2018 r. W tym dniu rozwiązano również Umowę Inwestycyjną oraz podpisano nowe ramowe porozumienie pomiędzy ENERGA SA i ENEA SA, które zdefiniowało poziom zaangażowania finansowego ENEA w kwocie 1 mld zł oraz w kwocie przynajmniej 1 mld zł ze strony ENERGA. Kwota zaangażowania ENERGA była uzależniona od finalnych środków na projekt, jakie zostaną pozyskane od banków oraz inwestorów finansowych. Do 28 stycznia 2019 r. uzgodnione miały zostać zasady zaangażowania Inwestora Finansowego, zasady udzielenia Spółce kredytów niezbędnych na dokończenie projektu oraz miała zostać podpisana nowa Umowa Inwestycyjna z udziałem inwestorów oraz w miarę możliwości Inwestora Finansowego. Zasady finansowania inwestycji wskazane w porozumieniu z 28 grudnia 2018 r. nie zostały sfinalizowane.
Nie podpisano również umów z bankami na kredytowanie inwestycji oraz nie została zawarta nowa Umowa Inwestycyjna pomiędzy wspólnikami. Na dzień 28 stycznia 2019 r. na fazę bezpośredniej realizacji projektu Spółka posiadała więc zapewnienie finasowania w wysokości około 45% budżetu inwestycji. Spółka nie zapewniła zatem pełnego finansowania inwestycji.
30 kwietnia 2019 r. ENERGA i ENEA podpisały porozumienie w sprawie finansowania budowy elektrowni Ostrołęka C. W porozumieniu uszczegółowiono zasady finansowania inwestycji w celu jej kontynuacji bez opóźnień. Spółki zobowiązały się zapewnić nakłady finansowe na realizację projektu w kwocie nie mniej niż 819 mln złotych każda. Kwoty te odpowiadały zaangażowaniu finansowemu zadeklarowanemu w porozumieniu z dnia 28 grudnia 2018 r., tj. nie mniej niż 1 mld zł w przypadku ENERGA, uwzględniając środki finansowe już przekazane na projekt przez ENERGĘ na potrzeby wypłaty zaliczki dla generalnego wykonawcy bloku w kwocie około 181 mln zł. ENERGA będzie wykonywać swoje zobowiązanie od dnia zawarcia porozumienia, w latach 2019 i 2020 i w kolejnych latach, natomiast ENEA będzie wykonywać swoje zobowiązanie od stycznia 2021 r.
Jednocześnie spółki zobowiązały się do negocjowania w dobrej wierze docelowych zasad współpracy, mającej kompleksowo określać strukturę i formę finansowania projektu.

Dodajmy tylko, że od czasu powstania raportu NIK nic się nie zmieniło. Nadal nie ma zapewnionego finansowania trwającej inwestycji!

W raporcie NIK czytamy także o opóźnieniu w realizacji budowy elektrowni w Ostrołęce:

Opóźnienia odnotowano również w najpóźniej rozpoczętej spośród kontrolowanych inwestycji budowy Elektrowni Ostrołęka C. Już po wyłonieniu wykonawcy do czasu wydania polecenia rozpoczęcia robót, nastąpiło czteromiesięczne opóźnienie w stosunku do harmonogramu inwestycji.
Brak rezerwy czasowej na ewentualne opóźnienia w realizacji projektu istotnie zwiększa ryzyko niezakończenia inwestycji w planowanym terminie i naraża projekt na zmniejszenie jego rentowności. Zawarta umowa mocowa zobowiązuje Spółkę do udostępniania mocy od stycznia 2023 r. Harmonogram inwestycji zakłada oddanie budowanego bloku do eksploatacji we wrześniu 2023 r., zatem nawet przy terminowej realizacji Spółka będzie zobowiązana zapłacić karę z tytułu niewypełniania obowiązku mocowego przez dziewięć miesięcy 2023 r. Opóźnienie inwestycji skutkować będzie powiększaniem tej kary za każdy kolejny miesiąc.