16 lutego wypada 200. rocznica bitwy stoczonej w Ostrołęce między wojskami francuskimi i rosyjskimi. Bitwa ważna dla obu stron, czego dowodem m.in. może być fakt umieszczenia nazwy naszego miasta na słynnym Łuku Triumfalnym w Paryżu. O samej bitwie pisano stosunkowo dużo i dużo się będzie o niej mówić na konferencji naukowej w Ostrołęce Mniej natomiast wiemy o tym jak wyglądało nasze miasto w tym czasie.
Spróbujmy więc, w sposób oczywiście skrótowy, przybliżyć obraz Ostrołęki, w jakże ważnym i dramatycznym nie tylko zresztą dla naszego grodu czasie, między trzecim rozbiorem Polski i utworzeniem Królestwa Polskiego tj. w latach 1795-1815.
Ostrołęka i powiat ostrołęcki na podstawie traktatu z października 1795 roku weszła w skład zaboru pruskiego jako tzw. Prusy Nowowschodnie (Neuostpreussen). 26 grudnia wydany został patent do ludności ziem wcielonych do Prus w trzecim rozbiorze, wzywający do posłuszeństwa nowym władzom:"...aby wysłanym generałom, wojsku i komisarzom nie sprzeciwiali się, lecz raczej panowaniu naszemu chętnie się poddali, nas odtąd za swego króla prawnego uznali i przyjęli, nam przysięgę wierności i poddania się wykonali".
Ostrołęka liczyła w tym czasie (dane z 1797 r.) 304 dymy i 1824 mieszkańców, podczas gdy Łomża odpowiednio 194 dymy i 1166 mieszkańców. Znaczenie władz miejskich uległo zmniejszeniu na rzecz administracyjnych władz pruskich, a Ostrołękę zaczęto nazywać nie wolnym miastem, a miastem Jego Królewskiej Mości Pruskiej. Faktyczne najwyższą władzę sprawował burmistrz policyjny podlegający landratowi (staroście). Podobnie jak i większość innych miast Mazowsza miało charakter rolniczy, bowiem właśnie te zajęcia stanowiły podstawę życia mieszczan.
5 maja 1798 r. przedstawiciele duchowieństwa, szlachty i mieszczan z ziem polskich włączonych do Prus złożyli w Królewcu hołd nowo wybranemu królowi Fryderykowi Wilhelmowi III, a w miesiąc później ów monarcha gościł w Ostrołęce o czym informuje kronika. Ostrołęka należała w tym czasie do jednego z największych miast Mazowsza płockiego (po Płocku i Pułtusku). Miał tu swą siedzibę Sąd Powiatowy, Komisja Sprawiedliwości i Komisja Policji, stacjonowało też wojsko.
W czasie wojny rosyjsko-francuskiej Ostrołęka przez około pół roku od stycznia prawie do końca czerwca była na linii frontu. Spowodowało to wielkie zniszczenie miasta. Do tego doszły inne uciążliwości czasu wojny, takie jak postoje wojsk, rekwizycje i grabieże. Najbardziej ucierpiała ulica Farska (dziś Farna), Ławska, Łomżyńska (dziś Kościuszki, Traugutta i I Armii Wojska Polskiego) oraz Studzienna (obecnie Wiktora Gomulickiego). Wiele budynków zostało rozebranych, po to by w ich miejsce pobudować fortyfikacje.
Dodatkowemu zniszczeniu uległa Ostrołęka po dużym pożarze, który wybuchł w 1811 r. Znaczne wydatki ponieśli także mieszkańcy na podatki i utrzymanie wojsk głównie francuskich i rosyjskich. Dwukrotnie przez Ostrołękę przechodziły wojska francuskie idące na Rosją i powracające z niej. Duży był także wkład mieszkańców Ostrołęki i regionu w organizację wojska polskiego walczącego u boku armii francuskiej.
Po włączeniu Ostrołęki do zaboru pruskiego zmienił się nieco skład narodowościowy mieszkańców bowiem oprócz Polaków w mieście mieszkało kilka, a pod koniec omawianego okresu kilkadziesiąt rodzin żydowskich i kilka niemieckich. Nie jest znana dokładna data pojawienia się ludności żydowskiej w Ostrołęce należy jednak przypuszczać, iż nastąpiło to na przełomie XVIII i XIX wieku. Dane statystyczne z 1792 r. nie wykazują w ogóle Żydów w Ostrołęce natomiast w 1808 r. było ich 99 wśród 2036 osób (czyli około 5 proc.), przy czym dane dotyczą mieszkańców miasta wraz z przedmieściami. Według akt miejskich Ostrołęki w 1812 r. w Ostrołęce zamieszkiwało 14 rodzin żydowskich w tym czterech kramarzy, trzech szynkarzy, trzech rzeźników, zegarmistrz, czapnik, rzezak i szkolnik. Liczba ludności niemieckiej była znacznie niższa i na początku XIX w. wynosiła w całym powiecie ostrołęckim zaledwie 148, a w samej Ostrołęce kilkanaście osób.
Stosunkowo nieźle wyglądała sytuacja w szkolnictwie. Istniały tu dwie szkoły: parafialna (nosząca nr 125) i bernardyńska, która była jedną z ośmiu szkół średnich, działających w departamencie płockim. Siedziba jej znajdowała się przy ul. Studziennej. Na początku XIX w. wybudowany został przez władze pruskie obok kościoła farnego nowy murowany budynek. W czasie wojny rosyjsko-francuskiej z 1806-1807 r. uległ on częściowemu zniszczeniu i zlokalizowano w nim wojskową piekarnię. Szkołę przeniesiono wówczas do budynków klasztornych zakonu bernardynów (być może połączono ją ze szkołą zakonną). "Ma nauczyciela początki dającego, (czytamy w sprawozdaniu z 1817 r.) który utrzymuje się ze składki na szkółkę przez obywateli i mieszkańców miasta i przedmieścia. Dawno była utrzymywana przez plebana na poświętnem (czyli na placu obok kościoła), bez funduszu, przed zniszczeniem wojennym, jak proboszcza tak parafian. Do 1817 r. uczył tam Rudolf, który ze starości i osłabienia usunął się od obowiązku, tymczasowo uczy początków Teodor Świerkowski, bez patentu. Uczyło się tam kilkudziesięciu uczniów, np. w 1817 r. było ich 44 w tym 23 chłopców, 10 dziewcząt, 9 chłopców żydowskich i 2 ewangelickich ale na zimę zwiększy się liczba dzieci".
Po pokonaniu wojsk pruskich przez Francuzów oraz spotkaniu w Tylży Napoleona i cara Aleksandra I utworzono Księstwo Warszawskie . Utrzymany został podział na departamenty i powiaty i nie zmieniony ich obszar, natomiast władze pruskie zastąpiono Polakami. Zorganizowano także sądy ziemskie (dla szlachty) i pokoju. Powołano sędziów oraz pisarzy aktowych (w Ostrołęce został nim Tomasz Klicki), jak też oficjalistów skarbowych (Michał Słupecki i Franciszek Kieszczyński). Ważną rolę w tym okresie odgrywał Jan Zambrzycki z Troszyna oraz Mikołaj Glinka ze Szczawina (gm. Goworowo), pełniący szereg ważnych funkcji państwowych.
Ogólnie należy stwierdzić, iż okres owych dwudziestu lat to kolejne - ale niestety jak pokaże przyszłość nie ostatnie - zniszczenie miasta i zubożenie jego mieszkańców, tylko częściowo rekompensowane faktem życia w kraju w miarę niezależnym i suwerennym. Po 1815 r. ponownie znaleźliśmy się pod zaborem, tym razem rosyjskim, co trwało jeszcze ponad 100 lat.
16 lutego o godz. 11.00 w Ostrołęckim Centrum Kultury rozpocznie się międzynarodowa konferencja naukowa "Rok 1807 na Mazowszu Północnym". Konferencja jest organizowana dokładnie w 200. rocznicę bitwy pod Ostrołęka 16 lutego 1807 roku. O siłach rosyjskich w działaniach pod Ostrołęka będzie mówił prof. Gienadij Kretynin, z uniwersytetu w Kaliningradzie, a o rekonstrukcjach batalistycznych jako lekcji historii opowie posel Arkadiusz Czartoryski, prof. Aleksander Kociszewski z Akademii Humanistycznej w Pułtusku wygłosi referat o kampanii napoleńskiej na Mazowszu. To tylko kilka punktów z programu konferencji, na która zapraszają organizatorzy: prezes OTN, dyrektor Muzeum Kultury Kurpiowskiej i prezydent Ostrołęki.
Sesja naukowa rozpoczyna obchody rocznicy w Ostrołęce, które zakończą się wielką inscenizacją bitwy. Widowisko odbędzie się na początku wrześniu i jak zapowiadają organizatorzy, swoim rozmachem dorówna ubiegłorocznemu widowisku w Pułtusku. Przygotowania trwają, jest już strona internetowa www.ostroleka1807.pl, na której mogą rejestrować się grupy, które wezmą udział w bitwie.
Również 16 lutego o godz. 16.00 w ostrołęckim muzeum zostanie otwarta wystawa "Kampania napoleńska 1806-1807 w grafice".
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
