Czarnia. Jak Carniacy powstawali - historia zespołu

Pierwsze zebrania i zbiórki odbywały się w domu parafialnym przy kościele. Kiedy w 1932 roku pobudowano w Czarni budynek dla gminy, wówczas wygospodarowano tam pomieszczenie dla "Strzelca" i na świetlicę gminną. Były więc warunki do działalności kulturalnej. Do Czarni zaczęły przyjeżdżać amatorskie grupy artystyczne z okolicznych gmin i parafii. Do dzisiaj wspomina się w Czarni o wspaniałej sztuce wystawionej przez młodzież ze wsi Zawady. Kierownikiem tego zespołu był nauczyciel tamtejszej szkoły Aleksander Kopeć - wielki społecznik i animator ruchu kulturalnego, znany na Kurpiowszczyźnie (w Baranowie działa Towarzystwo Społeczno-Kulturalne im. A. Kopcia, jego imię nosi szkoła w Zawadach - przyp. red.).
Aleksander Kopeć woził młodych ludzi z Czarni na występy razem ze swoim zespołem. Kiedy już zebrała się odpowiednia liczba młodzieży w Czarni, która nauczyła się tańczyć i śpiewać, zaczęła dojrzewać myśl, aby i w Czarni taki zespół utworzyć. Za datę powstania zespołu ludowego w Czarni uznaje się rok 1935.

W Czarni za współpracę Szkoły Powszechnej ze Związkiem Strzeleckim odpowiedzialny był nauczyciel Jan Abramowicz. On też wraz z Józefem Warychem opiekował się zespołem ludowym. W 1935 roku władze powiatowe zorganizowały Powiatowy Konkurs na Uprawę Płodów Rolnych. W konkurencji uprawa kukurydzy Walenty Deptuła z Surowego wygrał ten konkurs w gminie Czarnia i w powiecie. W nagrodę zaproszono 15-osobową grupę rolników z gminy na Międzypowiatową Wystawę Płodów Rolnych do Grodna. Za namową władz powiatowych, grupa ta przygotowała występ artystyczny pt. "Wesele kurpiowskie".

W tym czasie o stroje nie było trudno. Każda kobieta miała własny, kompletny ubiór. Mężczyźni mieli własne lniane, białe portki i koszule oraz chodaki, a niektórzy buty z cholewami. Czapki rogatywki i 12 oryginalnych sukmanków kurpiowskich uszył wiejski krawiec Piotr Dawidczyk. Do Grodna pojechało 15 osób.
Zespół zadebiutował "Weselem kurpiowskim" 7 listopada 1935 roku. Występ odbył się w teatrze miejskim w Grodnie. Od tej pory ta "piętnastka", jako zespół z Czarni, uważana była za jeden z pierwszych zespołów ludowych w ówczesnym województwie białostockim, znany tak szerokiej publiczności.
W 1936 r. zespół był w Warszawie na powitaniu króla rumuńskiego i na konkursie zespołów ludowych, w którym brało udział 18 zespołów ludowych z różnych stron Polski. Zespół z Czarni zdobył wtedy II miejsce i w nagrodę otrzymał patefon z płytami.
W czasie wojny prób ani występów nie było, ale członkowie zespołu potajemnie organizowali wiejskie ludowe potańcówki. Wszystkich członków Związku Strzeleckiego wcielono do wojska i wywieziono na wojnę. Wielu z nich dostało się do niewoli. Niektórzy już z niej nie powrócili.

Po wojnie Józef Warych zaczął nawiązywać kontakty z członkami zespołu. W 1948 r. przygotował widowisko "Wesele Kurpiowskie" i zespół objeździł z nim prawie całe województwo olsztyńskie. Jeden z członków tamtego zespołu, Tadeusz Samsel, wspomina, że w Olsztynie było ogromne zainteresowanie ich występami. Widzowie nie mieścili się na widowni, ci którzy się spóźnili musieli czekać do następnego występu na drugi dzień, bo nawet stać nie było gdzie.
W 1949 r. do Czarni przyjeżdżała z Warszawy Grażyna Dąbrowska, wówczas badacz amator i entuzjasta folkloru kurpiowskiego. Dziś doktor nauk humanistycznych, autorka wielu książek i opracowań poświęconych tańcom i muzyce ludowej wielu regionów polskich. W tym też roku Dąbrowska przygotowała zespół na wielkie ogólnopolskie dożynki na historycznym Psim Polu we Wrocławiu.
W latach pięćdziesiątych nastąpiło w Czarni ożywienie artystycznego ruchu amatorskiego, którego wszelkie przejawy skrzętnie dokumentował i w całości przekazał mi ową dokumentację Józef Podbielski, kierownik Szkoły Podstawowej w Czarni w latach 1950-53 i 1956-1960. Wówczas po raz pierwszy zespół ludowy w Czarni dzieli się na dwie grupy: młodzież szkolną i dorosłych.
Najważniejszym występem w tych latach dla zespołu - jak wspomina Podbielski - były eliminacje powiatowe zespołów folklorystycznych, z których najlepsze zespoły z powiatu przechodziły do eliminacji wojewódzkich, a najlepsze zespoły z poszczególnych województw występowały na Zlocie Młodych Przodowników Pracy w Warszawie. Zespół z Czarni przeszedł poszczególne etapy eliminacji i był uczestnikiem zlotu w Warszawie.
W latach 50. zespół z Czarni współpracował z zespołem Aleksandra Kopcia z Zawad i często razem występowali na wielkich krajowych imprezach. Państwo Podbielscy w 1960 r. przenieśli się do pracy w szkole podstawowej w Kadzidle, gdzie mieszkają do dzisiaj. W tym też roku od września zespołem zajął się Tadeusz Samsel z Czarni. W 1963 r. zespół ludowy z Czarni połączył się z zespołem "Kurpie" z Powiatowego Domu Kultury w Ostrołęce. Kilka osób dojeżdżało do Ostrołęki na próby. W 1964 r. do Czarni przyjechała ponownie Grażyna Dąbrowska. W rok później obroniła "folkową" pracę magisterską.

W 1976 r. zlikwidowano gminę Czarnia i przeniesiono ją do Myszyńca. Na kulturę pieniędzy było coraz mniej. Zespół reprezentowało w tych latach zaledwie kilka par tanecznych. W 1982 r. gminę w Czarni reaktywowano a młodzież zapragnęła wskrzesić młodzieżowy zespół folklorystyczny, stało się to w styczniu 1984 roku. Kierownikiem zespołu został Waldemar Warych z Czarni.
Od nowego roku szkolnego 1985 r. w Szkole Podstawowej w Bandysiach w gm. Czarnia zaczął pracować Witold Kuczyński, który założył szkolny zespół ludowy. Przygrywał mu wiejski muzykant Stanisław Jaksina. W ten sposób do 1987 r. w gminie Czarnia działały dwa zespoły ludowe - "Bandysiaki" w Bandysiach i "Czarnia" w Czarni. W 1987 r zespół młodzieżowy w Czarni rozwiązuje się. Kuczyński przenosi się do szkoły w Czarni, gdzie zakłada Kurpiowski Zespół Folklorystyczny "Carniacy".

Czarnia, 2005 r.
(fot. Archiwum)

Od września 1987 r. przy Szkole Podstawowej w Czarni rozpoczyna działalność dziecięca grupa pod nazwą Kurpiowski Zespół Folklorystyczny "Carniacy", którego kierownikiem, scenarzystą i reżyserem widowisk jest Witold Kuczyński. Zespół "Bandysiaki" rozwiązuje się.
We wsiach zawiązują się grupy śpiewacze. W Długiem, Czarni, Rutkowie, Bandysiach po dwie oraz w Cyku i Brzozowym Kącie po jednej. W 1991 roku powstaje w Czarni Towarzystwo Kurpiowskie "Strzelec", którego członkami zbiorowymi stają się wiejskie grupy śpiewacze i zespół "Carniacy". Od tej pory zespół staje się zespołem wielopokoleniowym i odnosi wiele sukcesow.

1991 - Wojewódzki Przegląd Zespołów Kolędniczych w Ostrołęce - I miejsce,
1993 - Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych Zespołów Folklorystycznych w Krakowie - I miejsce za taniec oberka,
1993 - Ogólnopolski Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu - "Złota baszta",
1994 - OFK i ŚL w Kazimierzu - I miejsce, zaś Witold Kuczyński z synem Cezarym w kategorii "Duży - Mały" zdobyli prestiżową nagrodę "Burczybasa",
1994 - II Międzynarodowy Narciarski Rajd Chłopski w Rajczy. W konkurencji występ artystyczny I miejsce,
1995 - OFK i ŚL w Kazimierzu - "Złota baszta", zaś Szczepan Żęgota z Rutkowa z uczniem Cezarym Kuczyńskim z Czarni w kategorii "Duży-Mały" zdobyli nagrodę I programu TVP "Swojskie Klimaty",
1995 - koncert w Filharmonii Narodowej w Warszawie,
1995 - nagranie filmu do TVP pt. "Ty o lesie ciągle marzysz",
1998 - spektakl plenerowy w Puszczy Kurpiowskiej "Jak Kurpie do Betlejem przez Puszczę Zieloną wędrowali",
1999 - zwycięstwo w ogólnopolskim konkursie "Bliżej teatru",
2000 - Powiatowy Przegląd Szkolnych Zespołów Folklorystycznych w Baranowie - I miejsce,
2000 - I Ogólnopolski Przegląd Obrzędów Weselnych w Kadzidle - I i III miejsce,
2000 - XXXIV Ogólnopolskie "Sabałowe Bajania" w Bukowinie Tatrzańskiej - I m. i "Złota Spinka Góralska",
2000 - Nagroda Im. Oskara Kolberga,
2000 - Mazowiecki Przegląd Działalności Artystycznej Zespołów Wiejskich w Płocku - cztery I miejsca w kategorii grup śpiewaczych, teatru obrzędowego i kapeli ludowej,
2001 - Ogólnopolski Przegląd Zespołów Kolędniczych w Batorzu k. Lublina - III miejsce,
2001 - koncert w Sali Kolumnowej w kancelarii Premiera RP - Ogólnopolski Sejmik "Jak wychowywać",
2001 - IV Akcja Teatralna "AZYL" w teatrze Studio w Warszawie - widowisko "Wesele Kurpiowskie",
2001 - Teatr Polski w Warszawie - spektakl pt "Wielkanoc na Kurpiach" w reż. Sławomira Konarzewskiego,
2002 - Międzynarodowy Festiwal Zespołów Obrzędowych w Sokołowie Podl. - III nagroda,
2002 - Ogólnopolski Festiwal Obrzędów Weselnych w Węgrowie - I m. "Statuetka Boryny",
2003 - Międzynarodowy Przegląd Widowisk Kolędniczych w Węgorzewie - I miejsce,
2003 - XXII Mazowieckie Zapusty w Gradzanowie - tytuł najlepszego zespołu obrzędowego na Mazowszu,
2003 - II Mazowiecki Festiwal Kapel i Śpiewaków Ludowych w Mińsku Mazowieckim - I m. grup śpiewaczych,
2003 - OFK i ŚL w Kazimierzu - I i II m. solistów, III m. - grupa śpiewacza, laureat w kat. Mistrz i uczeń,
2003 - koncert na Placu Zamkowym w Warszawie,
2004 - koncert na Rynku Mariensztackim w Warszawie na "Jarmarku Wielkanocnym",
2004 - Europejska Biesiada Weselna w Węgrowie - II miejsce,
2004 - Międzynarodowy Festiwal Zespołów Obrzędowych w Sokołowie Podl. - II m.,
2004 - Ogólnopolski Przegląd Obrzędów Weselnych w Kadzidle - III m.,
2004 - OFK i ŚL w Kazimierzu - III m. grupy śpiewaczej, I i III m. w kategorii "Mistrz i uczeń" oraz koncert gościnny,
2004 - Myszyniec - spektakl pt. "Na cmentarzu mieszkać będę" w reż. Sławomira Konarzewskiego,
2005 - Witold Kuczyński otrzymuje tytuł "Osobowości roku",
2005 - Zespół otrzymał nagrodę Prezesa Związku Kurpiów w Ostrołęce, "Kurpika",
2005 - XXIII Kurpiowskie Prezentacje Artystyczne w Ostrołęce - Cezary Kuczyński - nagroda główna w kat. solistów, grupa śpiewacza chłopców - nagroda główna, Stanisław Zyśk - nagroda główna w kat. solistów, dziewczęta oraz kobiety z Bandyś - III miejsca w kat grup śpiewaczych.