To inicjatywa trzech lokalnych działaczy Prawa i Sprawiedliwości: Arkadiusza Czartoryskiego, Roberta Mamątowa i Sylwestra Kamińskiego. Pomnik poświęcony jest pamięci trzech żołnierzy NZW poległych w Dudach Puszczańskich 11 listopada 1953 roku. Była to jedna z ostatnich (a na pewno ostatnia tak spektakularna) akcja reżimu komunistycznego wymierzona w żołnierzy podziemia antykomunistycznego.
Trzej żołnierze wyklęci, którym poświęcony jest pomnik w Dudach Puszczańskich to Stanisław Grajek "Mazur", Aleksander Góralczyk "Topór" i Władysław Sadłowski "Twardy".
Ten ostatni - w 1953 roku 40-letni - jeszcze w czasie okupacji był żołnierzem AK i NZS. "Mazur" i "Topór" w 1953 roku byli 26-latkami, żołnierzami NZW. Wywodzili się oni z Komendy XVI Okręgu NZW operującego pierwotnie na dużym obszarze od powiatu ciechanowskiego, przez przasnyski, szczycieński, do kolneńskiego. Byli podkomendnymi Hieronima Rogińskiego "Roga", ostatniego dowódcy jednej z najdłużej działających komend powiatowych Komendy XVI Okręgu NZW - Komendy Powiatu "Łuków" (historycy nie są zgodni czy "Łuków" należy uznawać z część Komendy XVI Okręgu NZW czy raczej za niezależną jednostkę). W każdym razie "Twardy". "Topór" i "Mazur" byli jednymi z ostatnich, działających z bronią w ręku podkomendnych "Roga". On sam zginął w kwietniu 1952 roku (osaczony przez siły bezpieki popełnił samobójstwo).
"Twardy", "Mazur" i "Topór" zginęli 11 listopada 1953 roku w Dudach Puszczańskich w wyniku dużej obławy sił bezpieki. Nie jest jasne jak wpadła ona na miejsce ukrycia się tej trójki. Obławę można jednak łączyć z ostatnią akcją trzech żołnierzy NZW. Akcją, która w historii ich oporu przeciw władzy komunistycznej, może budzić kontrowersje. Otóż 4 dni wcześniej, "Twardy", "Topór" i "Mazur" (oraz trzech innych żołnierzy NZW) zatrzymali koło wsi Rogienice w pow. kolneńskim autobus PKS z przewożonymi pieniędzmi. Była to jedna z dość licznych akcji rekwizycyjnych dokonywanych w tym czasie przez ten oddzialik. Tym razem jednak napotkali oni opór ze strony jadących zatrzymanym autobusem dwóch funkcjonariuszy UB i MO. Obaj zostali zabici. Oprócz nich w strzelaninie zginęły cztery osoby a osiem innych zostało rannych. Ówczesne - oczywiście UB-eckie - akta określały te ofiary jako "osoby cywilne". Po tej akcji bezpieka zintensyfikowała działania przeciw "ostatnim leśnym". Jednym z ich efektów była właśnie obława w Dudach Puszczańskich. "Twardy", "Topór" i "Mazur" zostali w jej efekcie zabici. Miejsce ich pochówku pozostaje nieznane.
Odsłonięcie pomnika poświęconego tym wydarzeniom będzie miało miejsce w Dudach Puszczańskich, 11 listopada, ok. godz. 13.30. Wcześniej - o godz. 12.00 - zostanie odprawiona msza święta w kościele w Zalasie
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
