Hafciarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej znalazło się na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego

28 czerwca 2023 roku, decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego prof. Piotra Glińskiego, na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego trafiło sześć nowych elementów:

1. Tradycja wykonywania, ubierania i noszenia żywieckiego stroju mieszczańskiego
2. Tradycje flisackie na Dunajcu w Pieninach
3. Tradycje rzeźbiarskie ośrodka w Kutnie
4. Hafciarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej
5. Garncarstwo w Medyni Głogowskiej, Medyni Łańcuckiej, Pogwizdowie i Zalesiu
6. Barabanienie wielkanocne w Iłży

Na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa czytamy:
Sztuka haftowania na płótnie jest przekazywana z pokolenia na pokolenie. Wiele starszych i młodych kobiet z regionu aktywnie uczestniczy w warsztatach hafciarskich i kontynuuje umiejętności przekazane z domu rodzinnego.
Podstawowe wzory haftu kurpiowskiego w Puszczy Zielonej to: stebnówka, łańcuszek, łapki, kulasiki i gwiazdki, scyciki, ptaszki, ścieg kurpiowski, panienki. Tradycyjne hafty związane są ze strojem noszonym podczas ważnych uroczystości. Odzież kurpiowska, zarówno męska jak i kobieca, wykonana jest z prostych tkanin lnianych i wełnianych, zdobiona haftami, które różnią się w zależności od płci i elementów stroju. Na świątecznych koszulach męskich przed I wojną światową haftem ozdabiano tylko jedną, krótszą stronę kołnierzyka, a wzory nazywano kulasami. Najstarsze hafty były pierwotnie czerwone, ale później modne stały się także białe i niebieskie. Haft na koszulach kobiecych był nieco bardziej rozbudowany, ale nadal skromny i delikatny. Umieszczano go wzdłuż brzegów kołnierzyka i mankietów, oraz na przyramkach, a czasami także wzdłuż rozcięcia na przodach. Najczęściej spotykane motywy na koszulach kobiecych to gwiazdki, łapki, szczyty, panienki. Innym tradycyjnym sposobem ozdabiania męskich i kobiecych kaftanów jest haftowanie stebnówką na ich przodach. Zwykle stosuje się kontrastujący kolor względem tkaniny kaftana. Ten rodzaj zdobienia był szczególnie popularny po 1900 roku, gdy na tych terenach rozpowszechniła się maszyna do szycia, zastępując ręczne haftowanie stebnówką.

Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego dokumentuje żywe niematerialne dziedzictwa naszego kraju, zgłaszane przez wspólnoty, które je pielęgnują. Wszystkie środowiska związane z praktykowaniem tradycji, zwyczajów, wykonywaniem tradycyjnego rzemiosła i rękodzieła, przechowujące wiedzę tradycyjną i wierzenia, kultywujące pamięć historyczną, zajmujące się tradycjami muzycznymi, widowiskowymi, językowymi i innymi przejawami działalności człowieka mogą zgłaszać te zjawiska do wpisu na Krajowa listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego.

Na Krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego są wpisy z naszego regionu.

W 2020 roku na listę wpisano:
wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej
Tradycyjna wycinanka kurpiowska z Puszczy Zielonej jest ozdobą wykonywaną z białego lub kolorowego papieru techniką wycinania przy użyciu metalowych nożyc do strzyżenia owiec. Umiejętność jej wykonywania jest przekazywana w społeczności lokalnej z pokolenia na pokolenie przez osoby uznane za mistrzów drogą przekazu bezpośredniego. Dzieje się tak od momentu pojawienia się tej sztuki zdobniczej na Kurpiach w połowie XIX wieku.
wypiek byśków i nowych latek Kurpiów Puszczy Zielonej
Kurpiowskie byśki i nowe latka to pieczywo obrzędowe, związane z okresem od Bożego Narodzenia do Trzech Króli, funkcjonujące dawniej jako magiczne przedmioty pomocne w zaklinaniu obfitości i urodzaju w świecie roślin i zwierząt. Mimo że obecnie zanikł magiczny charakter tej tradycji, jest ona nada nadal przekazywana z pokolenia na pokolenie. Lepieniem i wypiekiem byśków zajmują się często całe rodziny, choć najważniejszą rolę odgrywa jedna osoba, gospodarz lub gospodyni. Pieczywo zwane nowym latkiem to postać pastuszka otoczonego figurkami zwierząt domowych, umieszczonymi na kręgu z ciasta.

W 2022 roku na listę wpisano:
bursztyniarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej
Bursztyniarstwo kurpiowskie to wiedza i umiejętności dotyczące tradycyjnego rzemiosła związanego z bursztynem kopalnym na terenie Kurpiowszczyzny Puszczy Zielonej, a konkretnie trzech miejscowości: Wachu, Kadzidła i Ostrołęki, w których mieszkają przedstawiciele dwóch rodzin zajmujących się obecnie tym fachem. Jest to w tej chwili 6 osób, z czego 2 to uczniowie – niepełnoletni synowie jednego z bursztyniarzy.