Żywioł, który stał się przyjacielem...

ogniem jest piękny
(fot. Fot. Archiwum )

sztuki i pasja, dla drugich szaleństwo i niebezpieczne igranie z żywiołem. Każde z tych określeń pasuje do tancerzy z ogniem. Jest to nie tylko sposób na nudę, ale też sposób na życie.

Taniec z Poi

Współcześnie ogień nabiera coraz to nowego znaczenia - w połączeniu z tańcem stał się całkowicie nową formą ekspresji, pozwalającą na przekazanie niemalże każdej myśli i każdego uczucia innym. Taniec z ogniem, połączony ze sztuką teatralną, odsłania przed artystami nowe horyzonty oraz daje możliwości wyrażania samego siebie.

Zacznijmy od początku. Czym tak naprawdę jest fireshow i skąd pochodzi? Otóż sama sztuka tańca z ogniem wywodzi się bezpośrednio z tradycji nowozelandzkich plemion Maorysów. Istnieją dwie teorie wyjaśniające pierwotną rolę "poi" (poi - dosłownie "kamień na sznurku"; to podstawowy przyrząd wykorzystywany w maoryskim tańcu rytualnym Haka Poi) w tej społeczności. Pierwsza teoria mówi, że była to forma komunikowania się na odległość, jednak nie jest ona udokumentowana w żaden sposób. Druga, bardziej prawdopodobna, mówi, że była to metoda treningu przędzenia. Głównymi zadaniami maoryskich kobiet były: praca w wiosce, prowadzenie domostwa, wychowywanie dzieci i tworzenie ubrań. Kobiety ciągle chciały doskonalić swoje umiejętności tkackie i aby je rozwijać, w wolnym czasie kręciły dwoma kamieniami umocowanymi na końcu sznurka. W czasie tego "machania" pracowały nadgarstki i dłonie, dzięki czemu kobiety sprawniej posługiwały się narzędziami tkackimi. Po jakimś czasie zauważono, że w czasie tego kręcenia ciało porusza się własnym rytmem, przypominającym swoisty taniec. Od tego czasu Haka Poi (taniec z Poi) był wykonywany w czasie obrzędów, jednak na końcach lin nie mocowano już kamieni, ale ozdabiano je wstążkami lub kwiatami. Mężczyźni, widząc jak Haka Poi wpływa na kobiecą sylwetkę i zręczność, również postanowili ćwiczyć, aby pokonać swoje słabości i zdobyć siłę, zręczność oraz sprawność - co z kolei przekładało się na rozwój zdolności łowieckich.

Obecnie artyści wykonują ten specyficzny taniec przy akompaniamencie bębnów oraz innych instrumentów perkusyjnych lub przy dźwiękach muzyki płynące z głośników. Najbardziej efektowną odmianą jest taniec z ogniem. Kulki zostają nasączone łatwopalną substancją i podpalone. Ze względu na szybkie przemieszczanie się płonącej "grzanki" uzyskuje się wizualny efekt smug ognia otaczających i krążących wokół tancerza. Rozszerzono również asortyment przedmiotów wykorzystywanych w tańcu, oprócz klasycznych poi zaczęto wykorzystywać: kij, dragon-tail (łańcuch o dł. ok. 3 metrów płonący z obu stron), płonące wachlarze, szable i miecze.

Od tańca do teatru

Współcześnie można wyróżnić trzy rodzaje pokazów tańca z ogniem: występy solowe, fireshow w ścisłym tego słowa znaczeniu (z naciskiem na "show") oraz teatr ognia.

Występy solowe cechuje duża dowolność i indywidualność, jedynymi ograniczeniami są w tym przypadku umiejętności tancerza i wykształcony przez niego styl kręcenia. Przeważnie są to pięciominutowe występy do wcześniej przygotowanej muzyki, w czasie których osoba występująca wykonuje tzw. freestyle (taniec improwizowany).

Z kolei fireshow są pokazami grupowymi, w których największą uwagę skupia się na efektowności. Na scenie znajduje się kilka osób wykonujących wcześniej przygotowane układy synchroniczne z elementami freestyle-u, do tego dochodzą efekty pirotechniczne (sztuczne bądź zimne ognie, specjalna wersja poi, tzw. pyro-poi, w których zamiast grzanek na końcach łańcuchów zamontowane są sztuczne ognie) oraz "zianie ogniem". Jednak niekwestionowaną wadą tego typu występów jest ich schematyczność. Najatrakcyjniejszą formą tańca z ogniem i zarazem trzecim rodzajem występów, jaki można wyróżnić, jest teatr ognia. Zjawisko to jest o tyle charakterystyczne, że - w przeciwieństwie do dwóch wcześniejszych typów - nie opiera się tylko i wyłącznie na tańcu, ale jest swoistą kombinacją tańca oraz teatru ruchu. Teatr ognia opiera się przede wszystkim na symbolice i grze ciała. Rola "czerwonego żywiołu" zostaje tutaj ograniczona, ważniejszy jest sam aktor - jego ruchy, mimika, ekspresja. Całkowita rezygnacja z przekazu słownego na rzecz ruchu i symboli dodatkowo wspieranych muzyką stwarza sytuację niemalże mistyczną.