Latem uważaj na kleszcze!

Prawdopodobieństwo zakażenia się Kleszczowym Zapaleniem Mózgu podczas podróży na Mazury, czy podczas zwiedzania zamków w Czechach, jest porównywalne z ryzykiem zachorowania na dur brzuszny podczas podróży do Indii.

Czym jest kleszczowe zapalenie mózgu?
Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) jest chorobą wirusową atakującą ośrodkowy układ nerwowy. Przebieg choroby może być łagodny, zakończony pełnym powrotem do zdrowia lub ciężki, z pozostawieniem trwałych następstw. Mniej więcej co 100. przypadek choroby kończy się zgonem.
Wirus wywołujący KZM przenoszony jest przez kleszcze. Do zakażenia dochodzi w trakcie żerowania kleszcza w ludzkiej skórze. Ponieważ ślina kleszcza zawiera substancje znieczulające, najczęściej nie zdajemy sobie sprawy z ugryzienia kleszcza. Nie wszystkie kleszcze są zarażone wirusem KZM, ale w regionach endemicznych odsetek zakażonych kleszczy może być znaczny. Do zakażenia może dojść również poprzez spożycie surowego mleka za każonych zwierząt - krów, kóz czy owiec.

Jakie są objawy KZM?
Choroba przebiega często dwufazowo. Po okresie wylęgania trwającym 6-14 dni pojawia się gorączka i objawy przypominające zwykłe przeziębienie czy infekcję grypową. Objawy ustępują samoistnie. Po 2-8 dniach przerwy ponownie pojawia się gorączka (zwykle >39 C) oraz objawy zajęcia ośrodkowego układu nerwowego. W zależności od postaci choroby (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie mózgu, zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego) występują różne objawy: bóle głowy, nudności/wymioty, sztywność karku, zaburzenia świadomości, zaburzenia równowagi, drgawki, niedowłady i porażenia, utrata przytomności, śpiączka. W lżej przebiegających przypadkach następuje całkowite wyzdrowienie, w przypadkach cięższych - powrót do zdrowia jest długotrwały, pacjent może wymagać wielotygodniowej rehabilitacji. Następstwa choroby (zaburzenia koncentracji, depresja, niedowłady, porażenia, zaniki mięśniowe) mogą być trwałe. Na KZM można zachorować w każdym wieku. U dzieci choroba przebiega najczęściej jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i kończy się pełnym wyzdrowieniem. Ryzyko ciężkiego przebiegu wzrasta z wiekiem, ale i u dzieci najmłodszych (nawet niemowląt) zdarzają się ciężkie postaci z pozostawieniem trwałych następstw.

Jak leczy się KZM?
Nie ma niestety możliwości leczenia przyczynowego (przeciwwirusowego). Stosuje się jedynie leczenie objawowe - przeciwgorączkowe, przeciwzapalne, przeciw obrzękowi mózgu, przeciwdrgawkowe oraz rehabilitację.

Jak zapobiegać KZM?
Można próbować ograniczyć ryzyko kontaktu z kleszczami poprzez odpowiednie ubieranie się na wycieczki na "łono natury" (długie rękawy, długie nogawki najlepiej wpuszczone w buty, nakrycie głowy) i stosowanie substancji odstraszających kleszcze (repelentów). Nie zawsze jest to możliwe i nie zawsze skuteczne. W przypadku znalezienia kleszcza żerującego w skórze należy go jak najszybciej usunąć (najlepiej przy pomocy pincety czy dostępnej w aptekach "pompki"). Przed usunięciem nie należy stosować środków odkażających, nafty, tłuszczu itp.), miejsce po usuniętym kleszczu należy zdezynfekować. Jedynym skutecznym sposobem zapobiegania KZM jest szczepienie. Podanie szczepionki powoduje powstanie w organizmie swoistych przeciwciał. W przypadku ugryzienia przez zakażonego kleszcza przeciwciała te zwalczają wirusa KZM i zapobiegają rozwojowi choroby.

Kiedy należy się szczepić?
Szczepienie najlepiej rozpocząć przed okresem żerowania kleszczy, czyli w zimie lub wczesną wiosną. Ochronę na dany "sezon aktywności" zapewniają 2 dawki szczepionki. Aby odporność była pełna i długotrwała należy podać 3 dawkę po około roku, a następnie stosować dawki przypominające.