12 września 1939 r. na polach Andrzejewa i Łętownicy ostatni bój stoczyła „Żelazna” 18. Dywizja Piechoty. We wrześniu 1939 r. 18. Dywizja Piechoty Ziemi Łomżyńskiej stanowiąca część Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” walczyła z przeważającymi siłami niemieckimi na 120-kilometrowym odcinku frontu wzdłuż Narwi. Po krwawych walkach pod Nowogrodem i Łomżą żołnierze otrzymali rozkaz wycofywania się w kierunku Czyżewa, a następnie przeprawienia się za Bug.
Podjęta 11 września 1939 r. próba przebicia się przez Andrzejewo napotkała silny opór wojsk niemieckich. Ciężko ranny płk Stefan Kossecki przekazując dowództwo pułkownikowi Aleksandrowi Hertlowi podkreślił, że dywizja nie może się poddać – żołnierze mają dotrwać do zmroku, a potem za wszelka cenę przebić się przez pierścień wojsk nieprzyjacielskich.
12 września 1939 r. około godz. 22.00 losy bitwy próbowała odwrócić kolumna szturmowa „Taran”. Oddział około 500 żołnierzy został ostrzelany przez moździerze i karabiny maszynowe. Straty polskiego oddziału były bardzo poważne – poległo wielu żołnierzy i oficerów, w tym także płk A. Hertel. Podsumowując bitwę pod Łętownicą i Andrzejewem płk Witold Sztark stwierdził „18. DP nie skapitulowała - ona po prostu przestała istnieć”.
O dramatycznym epizodzie wojny obronnej 1939 r. na polach między Łętownicą i Andrzejewem przypominają dwa obiekty – upamiętniający poległych kamień Radomana i kapliczka Ościłowskiego stanowiąca wotum wdzięczności za przetrwanie ostatniego zrywu polskich żołnierzy, pragnących wydostać się 12 września 1939 r. z niemieckiego okrążenia. Tym, którzy przetrwali bitwę i wojnę oraz tym, którym nie było to dane, w rocznicę tych krwawych wydarzeń hołd oddają nie tylko mieszkańcy gminy Andrzejewo.
Uroczystość w dn. 12.09.24 r. o godz. 21.00 rozpoczęło odtworzenie nocnej walki w wykonaniu rekonstruktorów ze Stowarzyszenia „Grupa Wschód”, Grupy Rekonstrukcji Historycznych „Narew”, 44. Pułku Piechoty im. Legii Akademickiej, Szwadronu im. 10 Pułku Ułanów Litewskich, Combat Alert Białystok oraz Projekt Historyczny Konspiracja z Warszawy.
Fragment wspomnień uczestników bitwy odczytany przez Ewę Zielonkę i Damiana Jasko przypomniał, że nie było kapitulacji polskich oddziałów.
Przytoczono słowa ostatniego dowódcy dywizji płk. Witolda Sztarka:
Kapitulacji nie było, nikt jej nie zgłaszał i nie podpisywał, gdyż byłoby to złamaniem rozkazu dowódcy dywizji i obrazą pamięci tysiąca poległych naszej dywizji. Nikt z dowódców pułków (poza mną ciężko kontuzjowanym) nie dostał się do niewoli, ani szef sztabu dywizji płk dypl. Kazimierz Pluta – Czachowski, ani też żaden zdolny do walki zwarty oddział.
Wraz z ks. Andrzejem Zielińskim - wikarym parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Andrzejewie - uczestnicy uroczystości odmówili modlitwę w intencji poległych za naszą wolność żołnierzy.
Oprawę muzyczną zapewnił zespół Mixtoura w składzie: Jolanta i Paweł Andruszkiewicz oraz Michał Chojnowski. Krótki koncert utworów patriotycznych tradycyjnie rozpoczął „Biały krzyż”.
O godzinie 22.00 – w godzinie ostatniego ataku polskich oddziałów i w nawiązaniu do warunków, w jakich „Żelazna” 18. Dywizja Piechoty toczyła ostatnią walkę – odpalono flary.
W 85. rocznicę bitwy pod Łętownicą i Andrzejewem po raz siódmy uczciliśmy pamięć naszych bohaterów. Spotkania przy kapliczce Ościłowskiego to wspólna inicjatywa parafii rzymskokatolickiej pw. Wniebowzięcia NMP w Andrzejewie, Towarzystwa Rozwoju Ziemi Andrzejewskiej i Ostrowskiego Stowarzyszenia „Ludzie z Pasją” wspierana przez wolontariuszy. Koordynowaniem działań wolontariuszy zajmuje się Ewa Zielonka przy wsparciu Damiana Jasko i moim. W tym roku nasze działania wsparli: Klub Motocyklowy „Stajnia” (po raz kolejny), KSRG OSP Andrzejewo, OSP Zaręby Bolędy, Stowarzyszenie Grupa Wschód, Grupa Rekonstrukcji Historycznej „Narew”, Szwadron Kawalerii im 10. Pułku Ułanów Litewskich i Combat Alert Białystok. Obecni byli także uczniowie ze Szkoły Podstawowej im. 18 Dywizji Piechoty Ziemi Łomżyńskiej w Andrzejewie i Publicznej Szkoły Podstawowej im. płk. dypl. Ludwika Bociańskiego w Komorowie, a także wiele osób, nie tylko z powiatu ostrowskiego. W panujących tu ciemnościach trudno oszacować liczbę uczestników uroczystości, jednak mam wrażenie, że co roku jest ich więcej. Odbieramy to jako potwierdzenie słuszności naszych działań w hołdzie dla uczestników bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą oraz zachętę do ich kontynuowania
- mówi Michał Rutkowski – prezes Ostrowskiego Stowarzyszenia „Ludzie z Pasją”:
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
