Pamiętają odzyskanie niepodległości

Apolonia Napiórkowska, najstarsza mieszkanka gminy Wąsewo skończyła 101 lat! W chwili zakończenia I wojny światowej była szesnastoletnią panienką. Dziś mieszka z synem w Zastawiu. Zastaję ją nad lekturą modlitewników. Słuch ma całkiem kiepski, ale oczy w okularach jeszcze dają sobie radę.
Koniec pierwszej wojny? A jakże, co nieco pamięta, choć pamięć już nietęga.
- Pamiętam, jak się cieszyli gospodarze, którzy wrócili z wygnania do Rosji: Damięccy, Rupińscy, Sokołowscy, Konopki, Płocharze. Dzisiaj wszyscy już nie żyją. Ale dla nich wtedy to była największa radość z tej niepodległości. Pamiętam przemarsze wojska - podwody konne i żołnierzy. I jeszcze to, że brata Stefana zrobili policjantem. Na krótko, tuż po 11 listopada, jak zaprowadzali nowe porządki. Ale na wsi nie odczuwało się wielkich zmian, życie toczyło się jak zwykle, swoim torem - wspomina pani Apolonia.

Kazimiera Żerman urodziła się w Ostrowi w 1908 roku. Miała 10 lat, gdy z miasta wypędzano Niemców.
- Pamiętam, jak nieco starsi ode mnie koledzy rozbrajali niemieckich żołnierzy. A wcześniej, jak z całą rodziną uciekaliśmy do Rosji, przed Niemcami. Ale dotarliśmy tylko pod Małkinię. Tam w lasach było bardzo dużo uchodźców. Rodzice, jak zobaczyli ten tłum bezradnych ludzi, tę wielką panikę, postanowili wrócić do Ostrowi. Mieszkaliśmy najpierw w piwnicy u Dobrzeleckich, bo nasz dom został spalony, ale wróciliśmy do niego. Nie pamiętam wielkiej radości z powodu odzyskania niepodległości. Ale pewnie byłam za mała, żeby rozumieć takie rzeczy.

Władysław Jasionek z Kosewa w gminie Lubotyń. Skończył właśnie 101 lat. Jest w świetnej formie. Ani słuch, ani wzrok, ani pamięć go szczególnie nie zawodzą. Wciąż bardzo interesuje się historią i polityką.
Z 1918 roku pamięta przede wszystkim powrót starszego brata Stanisława z wojny.
- Brat walczył na froncie, rodzina bała się o niego, bo zostawił żonę z dwójką małych dzieci. Na szczęście niedługo po wyzwoleniu wrócił do domu. Pamiętam też, jak przez wieś ciągnęło rosyjskie wojsko. Zabierali krowy, konie. Byli strasznie głodni. 11 listopada pojawiły się we wsi obwieszczenia o odzyskaniu niepodległości, o rozbrajaniu Niemców. We wsi jakoś szczególnie się tego entuzjazmu nie odczuwało, ale ludzie się cieszyli, że po tylu latach zaborów będziemy wolnym krajem. Myślę, że to był bardzo ważny dzień dla Polaków.

*

Przed I wojną światową Ostrów Mazowiecka była miastem powiatowym, pozostającym w granicach rosyjskich guberni Królestwa Polskiego. Wojna nie przyniosła większych zniszczeń w mieście i powiecie. Wielu młodych ludzi zostało natomiast powołanych do wojska rosyjskiego, a wiele rodzin, zwłaszcza urzędniczych oraz bogatszych gospodarzy wiejskich było ewakuowanych do Rosji. W sierpniu 1915 r. Ostrów została zajęta przez Niemców. Pozostała pod okupacją, jak cały powiat do 11 listopada 1918 roku. Wszystkie ważniejsze urzędy zostały przejęte przez okupantów. Akcja rozbrajania Niemców w dniu odzyskania niepodległości odbyła się spokojnie. Uczestniczyli w niej m.in. członkowie Straży Ogniowej Ochotniczej, istniejącej w mieście od 1881 r., żołnierze tzw. Polskiego Wehrmachtu i adepci Szkoły Podchorążych w Komorowie.
Następnego dnia po wyzwoleniu Ostrowski Urząd Pocztowy wprowadził w obieg znaczki, drukując na niemieckich znaczkach polski napis: "Polska poczta - Ostrów"
Pierwszym powojennym burmistrzem Ostrowi został Ludwik Mieczkowski, właściciel apteki, znany działacz narodowy. A komisarzem powiatowym mianowano właściciela ziemskiego Józefa Szczukę z Zalesia.
(Na podst. "Ostrów Mazowiecka. Z dziejów miasta")