Nauczyciele antykomuniści

Mimo inwigilacji, groźby utraty pracy, wolności, a nawet życia - byli nauczyciele bezkompromisowo walczący z komunizmem. Należeli do nich m.in. Józef Otłowski i Janina Sieklicka.

1 listopada 1946 roku w powiecie przasnyskim funkcjonowało 77 szkół powszechnych, w których uczyło 204 nauczycieli. Początkowo, dobór kierowniczej kadry nauczycielskiej nie był przez komunistów zbytnio kontrolowany z powodu dużych braków kadrowych. Gdy jednak sytuacja zaczęła się względnie normalizować, aparat bezpieczeństwa zaczął uważniej przyglądać się szkołom i prowadzącym zajęcia nauczycielom. By pracować w zawodzie, trzeba było "nie wychylać się" i nie wdawać się w polityczne dysputy.

Informatorzy bezpieki

Wieści na temat nastrojów w danej szkole bezpieka zasięgała za pośrednictwem informatorów Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Przasnyszu. W Chorzelach takim informatorem był nauczyciel o pseudonimie "Apollo". Według jego donosów, przeciwnikami nowej władzy byli m.in.: Aleksander Zalewski oraz Klementyna Seledyn, która skarżyła się na niski poziom moralny społeczeństwa polskiego pod wpływem ZSRR. Informatorem UB z Przasnysza był nauczyciel noszący pseudonim "Błyskawica" oraz trzech uczniów. Pod okiem funkcjonariuszy UBP była również szkoła rolne - jak twierdzili komuniści, było dużo synów kułaków i bogaczy. O antykomunistyczne poglądy był tam podejrzewany Włodzimierz Zaręba. W Janowie do współpracy z UB został zwerbowany Jan Panek.

W wojnie z totalitaryzmem

Mimo inwigilacji, groźby utraty pracy, wolności, a nawet życia - byli jednak nauczyciele bezkompromisowo walczący z komunizmem. Należał do nich m.in. nauczyciel z przasnyskiego gimnazjum - Józef Otłowski, członek Mikołajczykowskiego Polskiego Stronnictwa Ludowego. Starał się on przekazać swoim uczniom prawdę o oplatającym Polskę totalitaryzmie fundowanym przez władzę ludową. Wraz z uczniami wydawał gazetkę szkolną (redaktorem jej był Andrzej Rzepniewski, działem literackim opiekowała się Janina Bieńkowska z II klasy Liceum, ogólnonaukowym - Jan Szczepański, kulturalnym - D. Sawicka, dziennikarskim - L. Trojanowska, sportowym Z. Śniadowski, a działem rozrywkowym o -B.Gołota). Bezpieka twierdziła także, że to z inspiracji właśnie Otłowskiego powstała młodzieżowa organizacja "Iskra" (pisaliśmy o niej w TO 24.10.2006 roku - przyp. red.). Do nauczycieli walczących należał także Stanisław Goś z Lipy, uczący w Fijałkowie, który był aresztowany przez UB, torturowany i ostatecznie zamknięty w więzieniu w Warszawie. Ze swojej postawy zasłynęła także nauczycielka z Czernic Borowych - Janina Sieklicka i dwóch nauczycieli z gminy Krzynowłoga Wielka: Henryk Bojaronus i Zbigniew Bartlewski, którzy aresztowano w 1949 roku za współpracę z grupą Eugeniusza Lipińskiego "Mrówki".

Represje komunistów

W końcu bezpieka postanowiła wypowiedzieć nauczycielom - antykomunistom wojnę. I tak inspektor oświaty w Przasnyszu w porozumieniu z PUBP w Przasnyszu, wytypował do zwolnienia nauczycieli o "reakcyjnym" nastawieniu. W gronie tym byli: ks. prefekt Szczepan Soszyński, prof. Józef Otłowski, prof. Piastowska, prof. Anna Rzepecka. Ponadto na celowniku UB byli również: Jadwiga Otłowska, Helena Zdanowska (siostra J. Otłowskiego), Kazimiera Chodkowska (żona byłego prezesa Powiatowego Komitetu PSL Wacława Chodkowskiego) oraz Włodzimierz Zaręba (nauczyciel Szkoły Rolniczej w Rudzie). Represje wobec nauczycieli nie przerwały jednak ich antypatii do komunizmu. Świadczy o tym m.in. ujawniane przez bezpiekę nielegalne zrzeszenia, np. Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" z Janowa. Według dochodzeń przasnyskiej bezpieki należeli do niej: Ryszard Strożek ps. "Rektor", Romuald Szczepkowski, Janina Legenzowna i Irena Majewski. Grupa ta współpracowała z Zacheuszem Nowowiejskim, nauczycielem z Zembrzusa, który został zamordowany przez UB i żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego.