Historia. Służyli w Ostrołęce, walczyli w Powstaniu Warszawskim

W okresie międzywojennym niektórzy poborowi z Warszawy odbywali obowiązkową służbę wojskową jako ułani 5. Pułku Ułanów Zasławskich w Ostrołęce. Jesienią 1939 r., po kapitulacji pułku pod Kockiem, ci, którzy nie dostali się do niewoli i wrócili do Warszawy, kontynuowali walkę w konspiracji, zakładając pod koniec listopada, w ramach Związku Walki Zbrojnej (późniejszej Armii Krajowej), 5. spieszony Pułk Ułanów Zasławskich. Historykom nie udało się ustalić, kto był pierwszym dowódcą szwadronu.

Sprawdź swoją wiedzę o Powstaniu Warszawskim

Wiadomo natomiast, że pomimo licznych aresztowań jednostka przetrwała aż do momentu wybuchu Powstania Warszawskiego, 1 sierpnia 1944 roku, a ostatnim jej dowódcą był chorąży Stefan Bobrowski (przedwojenny podoficer 5. PUZ w Ostrołęce). Tuż przedwybuchem powstania szwadron w składzie dwóch plutonów został przydzielony dywizjonowi kawalerii ,,Nowak’’, w skład którego wchodziły także: 12. pułk ułanów i 1. pułk strzelców konnych.

Do akcji bojowej o godzinie 17.00, opatrzonej kryptonimem ,,W’’, szwadron ruszył z trenów Fabryki Garbarni Powązki na ulicy Piaskowej. Spieszeni ułani swój chrzest bojowy przeszli, zdobywając magazyny niemieckie na ul. Stawki 4. Szczęśliwie bez strat. Akcja ta okazała się największym sukcesem oddziałów Armii Krajowej. Zdobyto 1 pistolet maszynowy, 4 karabiny, 400 sztuk amunicji, samochód osobowy, konserwy cukier i suchary, które uchroniły powstańców od głodu. Cenną zdobyczą były także mundury maskujące, zwane przez powstańców ,,panterkami’’. Ubrani w nie powstańcy, według powojennych zeznań dowódcy wojsk niemieckich w Warszawie w okresie powstania Ericha von den Bach-Zalewskiego, powstańcy ,,znikali w gruzach rozbitych kamienic i dla czołgistów niemieckich stali się wręcz niewidzialni’’.

Kolejną akcją bojową szwadronu 5. PUZ, było oswobodzenie 50-osobowej grupy Żydów belgijskich. Zadanie to kosztowało szwadron 10 ułanów zabitych i 15 rannych. W dalszej części powstania szwadron chorążego Bobrowskiego walczył na Starym Mieście. Tu przeciwnik do ataku na powstańcze barykady używał: czołgów, samolotów i ciężkiej artylerii. Powstańcy wobec braku artylerii przeciwlotniczej, broni przeciwpancernej ponosili coraz większe straty i aby uniknąć całkowitej zagłady, ciasnymi kanałami ściekowymi ewakuowali się do Śródmieścia. Droga kanałami nie była łatwa. Niemcy wpompowali do kanałów benzynę, którą potem podpalali, co spowodowało śmierć wielu powstańców oraz towarzyszących im cywilów. Po dotarciu do śródmieścia resztki szwadronu 5. PUZ weszły w skład odwodowego batalionu ,,Kiliński’’ stacjonującego na ul. Nowy Świat. W tym batalionie ułani walczyli do końca powstania. Kapitulacja została podpisana z 2 na 3 października 1944 roku.