Filip Springer o handlu w Ostrołęce: to unikalne zjawisko w skali kraju

Reportażysta i fotoreporter sportretował w niej 31 jeden polskich miast, byłych stolic województw. Także Ostrołękę, której poświęcił krótki rozdział „Targowisko” (przeczytamy w nim o handlu w mieście – od ryneczku „na piaskach” po handlowce, halę Feniks i Galerię Bursztynową). W piątek 13 stycznia raz jeszcze odwiedził nasze miasto.

Zafascynowany handlem w Ostrołęce

- Jestem pesymistą z zawodu – odpowiedział na pytanie. - Reportaż literacki jest doskonałym narzędziem opisywania i analizowania problemów. Każda moja kolejna książka wynikała z wkur...: z tego, że jest jakiś aspekt rzeczywistości, który bardzo mnie nurtuje, irytując mnie. W przypadku „Miasta Archipelagu” punktem wyjściowym było to, że ja właściwie nie wiem co się dzieje w Polsce mniejszych miast. I że nie mogę się tego dowiedzieć z ogólnego przekazu: media nie są zainteresowane tym, co się dzieje w Ostrołęce.

Jego zdaniem obraz Ostrołęki w „Archipelagu” wcale nie jest jednak jednoznacznie negatywny.

- Byłem zafascynowany tym skupiskiem wszystkich form handlu od lat 90. do współczesności. To naprawdę unikalne zjawisko – przyznał, dodając: - W każdym mieście słyszę: co pan się tak nas czepił? Pamiętajmy, że to nie jest książka o Ostrołęce. Pani mówi, że was w niej najbardziej interesuje Ostrołęka. Mnie Ostrołęka w sumie nie interesowała. Mnie interesowały miasta takie jak Ostrołęka.

Chciałem zrobić książkę z podróży przez Polskę. I tak jest. Przyjeżdżam na kilka dni, spotykam bardzo wielu przypadkowych ludzi, bardzo niewielu mam umówionych. Podróż generuje pewne ograniczenia: że mniej zobaczę, wielu ludzi nie spotkam, bo jestem w drodze. To jest książka z drogi, a nie wnikliwa analiza każdego z 31 jeden miast.

Zależało mu na uchwyceniu ich cech wspólnych. Takimi były m.in.: tęsknota za fabryką (czy dużym zakładem pracy), wyludnianie się, wolniejszy upływ czasu, zwartość przestrzeni, a także właśnie handel. Dotykając tego ostatniego problemu, chciał odpowiedzieć na pytanie: czym dla tych miast jest galeria handlowa?

- Pytałem co się dobrego stało w ostatnim 10-leciu i w kilku miejscach słyszałem: powstała galeria handlowa – mówił i nie krył oburzenia taką odpowiedzią, ponieważ uważa, że galerie niszczą mały handel. - Choć tu, w Ostrołęce, do końca takiego wrażenia nie mam – zaznaczył (być może dlatego, że, tak jak pisał w książce, dużą galerię otwarto nie tak dawno i Ostrołęka jest na początku tego procesu).

Filip Springer przyznał jednak, że zmienił nieco nastawienie do galerii.

- Jeśli miejski model życia w dużych miastach opiera się na kupieniu modnego ciucha w sieciówce, pójściu do kina 3D z nachosami w sosie serowym, niedzielnych zakupach, kawie w papierowym kubku, a wszystko to się dzieje w galerii handlowej, to czemu w mniejszych miastach ludzie mieliby być odcięci od niego? - przytoczył pytanie jednego z jego rozmówców.

Miasto rond i żołnierzy wyklętych

Wielu wątków ostrołęckich w książce nie poruszył, chociaż nad nimi się zastanawiał. Myślał m.in. o napisaniu historii Stacha Konwy

- A co panu spodobało się w Ostrołęce? - dopytywała Agnieszka Zaorska.

Usłyszała, że m.in. Narew (Springer pisał o niej na blogu).

- Problem rzeki w mieście był zawsze dla mnie interesujący. Interesowało mnie, jak miasta się odnoszą, albo nie odnoszą, do rzeki. Właściwie wszystkie miasta „Archipelagu” mówią o tym, że są miastem rond. Ostrołęka także. Innym wątkiem, którego chciałem, ale nie podjąłem, było prawo jazdy robione w Ostrołęce. Interesowało mnie także widoczne umiłowanie żołnierzy wyklętych, nie tylko w formie muzeum, ale w formie nadawania nazw ulicom, rondom. Podobało mi się wnętrze Muzeum Kultury Kurpiowskiej i sposób, w jaki jest zaprezentowana wystawa. Uważam, że to wspaniałe miejsce.

I właśnie dyrektor owego muzeum, Maria Samsel, zadała jedno z pierwszych pytań „od publiczności”.

- Mamy utalentowanych, nagradzanych projektantów, a mamy w Polsce taką brzydką przestrzeń, zaklejoną reklamami – mówiła, pytając Sprignera o jego diagnozę problemu.

Dziurawe prawo, niedouczone estetycznie społeczeństwo, lata komunizmu i zaborów – to jego zdaniem wpłynęło na chaos architektoniczny w kraju.

- I nie mamy przedyskutowanej kwestii własności w Polsce: jest święta i nie podlega żadnej dyskusji – ubolewał. - Nie ma natomiast w myśleniu własności publicznej, nie dbamy o dobro wspólne jaką jest przestrzeń publiczna.

Szansą na rozwój decentralizacja

Padło też pytanie o to, jaka jest przyszłość mniejszych miast takich jak Ostrołęka?

- Największym ich wyzwaniem jest kontrolowane kurczenie się. Nie mam jednak wrażenia, żeby którekolwiek z nich ma jakąś wizję przyszłości. Mają pokupowane te długofalowe strategie rozwoju od tych agencji, co robią ksero tej samej strategii. Miasto 100-tysięczne w Niemczech może mieć jeden z najlepszych uniwersytetów w kraju, siedzibę ministerstwa, dużej spółki skarbu państwa i nikogo tego nie dziwi. Wyobraźmy sobie sytuację, że ministerstwo energetyki będzie miało od 2025 siedzibę w Ostrołęce. To brzmi tak absurdalnie, że zaczniemy się wszyscy śmiać. Jedyny wątek decentralizacji, który pojawił się w ostatnich latach, to ten, kiedy politycy z rządu powiedzieli, że jeśli Trybunał Konstytucyjny będzie podskakiwał, to go wyślą poza Warszawę, ale to było w kategoriach kary.

Nawet Biuro Analiz Sejmowych napisało raport, że lokowanie kolejnych instytucji centralnych w Warszawie w ogóle tej Warszawie nie pomaga, a właściwie szkodzi. Jednocześnie zaznaczyło, że lokowanie takich instytucji ma wielkie znaczenie w miastach takich jak Ostrołęka.

Filipa Springera zapytano także, czy warto promować miasta takie jak Ostrołęka?

- Dla inwestorów – tak – odpowiedział. - Cały przemysł promocji miast to dla mnie głupkowaty i nadmuchany balon. Obnażył to też projekt „Archipelag”. Było o nim głośno w mediach, było wiadomo, że ja do każdego z tych miast pojadę. Żaden z urzędów miejskich nie zgłosił się jednak do mnie z takim niecnym planem, żeby ukraść mi pół dnia albo jeden dzień i obwieźć mnie po nowych rondach, pokazać stadion albo aquapark i się promować. Umówmy się: Ostrołęka nigdy nie będzie mekką turystów. Przejeżdżając, można się tu zaczepić i cała promocja powinna polegać na tym, żeby takiej osobie wskazać, co tu warto zobaczyć.

Po spotkaniu można było kupić książkę, którą podpisał jej autor.